पंचायत समिती ही पंचायत राज व्यवस्थेतील एक महत्त्वाची संस्था आहे. ती तालुका किंवा गट पातळीवर काम करते आणि ग्रामपंचायती (गाव पातळी) व जिल्हा परिषद (जिल्हा पातळी) यांच्यामध्ये दुवा म्हणून कार्य करते.
पंचायत समितीची मुख्य कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- विकास योजनांची अंमलबजावणी: केंद्र सरकार आणि राज्य सरकारद्वारे राबवल्या जाणाऱ्या विविध विकास योजनांची प्रभावीपणे अंमलबजावणी करणे. यात शेती, आरोग्य, शिक्षण, पाणीपुरवठा, स्वच्छता, ग्रामीण रस्ते आणि सामाजिक कल्याण यांसारख्या क्षेत्रांचा समावेश असतो.
- ग्रामपंचायतींवर नियंत्रण आणि पर्यवेक्षण: आपल्या कार्यक्षेत्रातील ग्रामपंचायतींच्या कामकाजावर देखरेख ठेवणे, त्यांना मार्गदर्शन करणे आणि त्यांच्या योजनांना मंजुरी देणे. ग्रामपंचायतीच्या कामकाजात सुसूत्रता राखण्याचे काम पंचायत समिती करते.
- पायाभूत सुविधांचा विकास: ग्रामीण भागात रस्ते, पूल, आरोग्य केंद्रे, शाळा आणि इतर आवश्यक पायाभूत सुविधांची निर्मिती व देखभाल करणे.
- आर्थिक व्यवस्थापन: पंचायत समितीला मिळणाऱ्या निधीचे नियोजन करणे आणि तो योग्य प्रकारे वापरला जात आहे की नाही हे पाहणे. यात सरकारी अनुदान, जिल्हा परिषदेकडून मिळणारे निधी आणि इतर कर वसुलीचा समावेश असतो.
- समस्यांचे निराकरण: आपल्या कार्यक्षेत्रातील लोकांच्या समस्या आणि गरजा ओळखणे आणि त्यांना प्राधान्य देऊन त्या सोडवण्यासाठी आवश्यक उपाययोजना करणे.थोडक्यात, पंचायत समिती ही ग्रामीण विकासाची एक महत्त्वाची कडी असून, ती लोकांच्या गरजा पूर्ण करून त्यांना विकासाच्या प्रवाहात आणण्यासाठी प्रयत्न करते